ΡΟΧΑΛΗΤΟ

Ροχαλητο: ο επικίνδυνος νυχτερινός εχθρός μας!

Το ροχαλητο είναι ένα συχνό πρόβλημα υγείας με σημαντικές κοινωνικές διαστάσεις που επηρεάζει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τον μισό παγκόσμιο πληθυσμό. Μια σημαντική ένδειξη ότι δεν κοιμόμαστε καλά, ξυπνάμε μονίμως κουρασμένοι ή υποφέρουμε από πονοκεφάλους, είναι όταν ο ύπνος μας συνοδεύεται από ροχαλητο. Οι στατιστικές δείχνουν ότι μέχρι και το 40% των ενηλίκων ροχαλίζει, με το πρόβλημα να διογκώνεται στους άντρες όπου στις ηλικίες άνω των 60 ετών, το ποσοστό αγγίζει και ξεπερνά το 60%!

Συγκεκριμένα, το ροχαλητο, είναι μια παθολογική κατάσταση που υποδεικνύει στον πάσχοντα ότι υπάρχει κάποια μορφή απόφραξης της αναπνοής. Πρακτικά, πρόκειται για τον ήχο που παράγεται από τις ταλαντώσεις των ιστών της αναπνευστικής οδού, ως αποτέλεσμα της απόφραξής αυτής. Τα προβλήματα εμφανίζονται κυρίως στον φάρυγγα (μαλθακή υπερώα, σταφυλή αλλά και τα πλάγια τοιχώματα του φάρυγγα). Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε πολλά παθολογικά προβλήματα, επικίνδυνα για την υγεία του ασθενούς με σοβαρότερη την υπνικη απνοια!

Ροχαλητο: ΑΙΤΙΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ

Θα πρέπει να σημειωθεί πως οτιδήποτε δυσκολεύει την αναπνοή, μπορεί να προκαλέσει ροχαλητο. Ένα απλό κρυολόγημα, κάποιες εποχικές αλλεργίες, βρογχικό άσθμα και διαταραχές του θυρεοειδούς, μπορεί να είναι αιτίες που ροχαλίζουμε. Το πρόβλημα μπορεί να είναι και ανατομικό. Μια μικρή μύτη ή ένα στραβό διάφραγμα εμποδίζουν την σωστή αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου προκαλώντας ροχαλητο. Στα παιδιά, οι κύριες αιτίες είναι οι αμυγδαλές και τα κρεατάκια, λόγω της υπερτροφίας των αδενοειδών εκβλαστήσεων. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, υπάρχουν ενδείξεις κάποιων μεταβολικών νοσημάτων, που συμβάλουν στην διόγκωση του φάρυγγα και στην δυσλειτουργία της αναπνοής. Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι, μη παθολογικοί και σχετίζονται με τον τρόπο ζωής μας: η έλλειψη άσκησης, το αλκοόλ, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, και η υπερβολική κατανάλωση φαγητού πριν τον ύπνο μπορεί να οδηγήσουν σε ροχαλητο.

Παρόλα αυτά, το ροχαλητο μπορεί να χτυπήσει ένα πολύ δυνατό καμπανάκι για την υγεία του ασθενούς, καθότι μπορεί να είναι ένδειξη αποφρακτικής υπνικης απνοιας. Πρόκειται για μια διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από πολύ δυνατό ροχαλητο, οδηγεί στην διακοπή της αναπνοής για διάστημα δέκα έως δεκαπέντε δευτερολέπτων και επαναλαμβάνεται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας. Επακόλουθο της είναι η μειωμένη οξυγόνωση του οργανισμού ( κυρίως εγκέφαλος και καρδιά), προκαλώντας μακροπρόθεσμα σοβαρές ασθένειες όπως υπέρταση και καρδιακές αρρυθμίες! Κατά τη διάρκεια μιας σοβαρής άπνοιας μπορεί να παρουσιαστούν οξέα καρδιαγγειακά ή νευρολογικά επεισόδια.

Ειδικότερα στην περίπτωση της άπνοιας, εκτός των προαναφερθέντων αιτιών ροχαλητού, υπάρχουν μια πλειάδα αιτιών που ενοχοποιούνται:  αλλεργική ρινίτιδα, αμυγδαλές, στραβό ρινικό διάφραγμα, μακριά σταφυλή, υπερτροφική μαλθακή υπερώα και το σχήμα της επιγλωττίδας. Συχνότατα , αλλά όχι απαραίτητα , τα άτομα με βαρύ ροχαλητό και υπνική άπνοια παρουσιάζουν σημαντικού βαθμού παχυσαρκία .

Ροχαλητο: ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Ο ασθενής που ροχαλίζει, όταν ξυπνά, κατά κανόνα νιώθει στεγνή τη στοματική κοιλότητα και το λαιμό του, λόγω ξηρότητας στη σταφυλή και τον φάρυγγα. Τα παιδιά, μπορεί να παρουσιάσουν νυχτερινή ενούρηση, προβλήματα συγκέντρωσης, ακόμη και βουλιμία ή διαταραχές στην ανάπτυξή τους.

Ακόμη σημαντικότερα είναι τα συμπτώματα σε περίπτωση υπνικης απνοιας. Βραχυπρόθεσμα, το άτομο μπορεί να πάσχει από υπνηλία, πονοκέφαλο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, βουητό στα αυτιά, κόπωση και αλλαγές στην ίδια τη διάθεσή του (κατάθλιψη , οξυθυμία). Όπως είπαμε όμως και πιο πάνω, μακροπρόθεσμα μπορεί να εμφανίσει υπέρταση και αρρυθμίες στην καρδιά ενώ τελευταίες έρευνες συνδέουν την υπνικη απνοια με τον διαβήτη και την απώλεια ακοής.

Ροχαλητο: ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Υπάρχει μια πλειάδα θεραπειών για αντιμετωπίσουμε το ροχαλητο, που περικλείουν μια μεγάλη γκάμα και περιλαμβάνουν από προσαρμογή του τρόπου ζωή μας μέχρι και χειρουργικές θεραπείες. Για τις πιο ήπιες περιπτώσεις, κρίνεται επιβεβλημένο να ακολουθούμε έναν υγιεινό τρόπο ζωής με συστηματική άσκηση και υγιεινή διατροφή. Με αυτόν τον τρόπο, δεν ασκούνται μόνο οι μύες του σώματος, αλλά ενδυναμώνονται έμμεσα ακόμη και οι μύες της γλώσσας, ενώ με το αδυνάτισμα, μειώνουμε την εναπόθεση λίπους και στους  ιστούς στο λαιμό. Ακόμη είναι καλό να αποφεύγεται η λήψη φαρμάκων πριν τον ύπνο όπως: ηρεμιστικά, αντιισταμινικά που χαλαρώνουν (όπως άλλωστε και το αλκοόλ) τους μύες και τις διόδους της αναπνοής και προκαλούν ροχαλητο.

Ακόμη, το τελευταίο γεύμα της ημέρας πρέπει να γίνεται τουλάχιστον τρεις ώρες πριν τον ύπνο, ενώ η ώρα και η διάρκεια του ύπνου πρέπει να είναι σταθερή. Αναφορικά με τον ύπνο αυτόν καθεαυτό, υπάρχουν ποικίλοι τρόποι για να βελτιώσουμε την ποιότητά του:

• Κοιμόμαστε πάντα στο πλευρό και όχι ανάσκελα διότι αυξάνονται οι πιθανότητες ροχαλητού
• Ανυψώνουμε το κρεβάτι στην περιοχή του κεφαλιού κατά 10-12 εκατοστά, προκειμένου να υποβοηθήσουμε την ευκολότερη ροή του αέρα δια μέσου των αναπνευστικών οδών της μύτης και του λάρυγγα.
• Δεν κοιμόμαστε σε δωμάτιο όπου το περιβάλλον του είναι ξηρό, χρησιμοποιώντας συσκευές διατήρησης της υγρασίας.

Υπάρχουν ωστόσο και μια σειρά από χειρουργικές επεμβάσεις που μπορούν να γίνουν προς αντιμετώπιση πιθανών παθολογικών αιτιών που προκαλούν ροχαλητο:

• Επεμβάσεις στο στοματοφάρυγγα
• Αμυγδαλεκτομή
• Αδενοειδεκτομή
• Επεμβάσεις στη ρινική κοιλότητα. Αυτές περιλαμβάνουν πλαστική διαφράγματος και κογχών όπως επίσης αφαίρεση πολυπόδων ή ρινικών όγκων

ΥΠΝΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ

Στην περίπτωση της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας η μέριμνα που πρέπει να δοθεί για τη θεραπεία της είναι ιδιαίτερα σημαντική αφού θα πρέπει να ληφθεί το πλήρες ιστορικό του ασθενούς αλλά και να μελετηθεί ενδελεχώς η δραστηριότητα του οργανισμού κατά τη διάρκεια του ύπνου. Στην πολυσωματοκαταγραφική μελέτη ύπνου, όπως ονομάζεται, ο ασθενής παραμένει για τουλάχιστον μία νύχτα σε ειδικό δωμάτιο του νοσοκομείου όπου, όσο κοιμάται, γίνονται διάφορες μετρήσεις και παρατηρήσεις, που περιλαμβάνουν ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, ηλεκτρομυογράφημα, ηλεκτροκαρδιογράφημα, παρατήρηση των κινήσεων των ματιών, καταγραφή της ροής του αέρα στη μύτη και στο στόμα, παρατήρηση των κινήσεων του θώρακα και της κοιλιάς, των ποδιών και γενικότερα του σώματος.

Υπάρχουν μελέτες που έχουν οδηγήσει στη δημιουργία μιας σειράς ασκήσεων που όλες εκτελούνται σε είκοσι επαναλήψεις. Σε δείγμα ανθρώπων που τις εκτελούσαν συστηματικά, διαπιστώθηκε ότι το 35% περιόρισε τη συχνότητα, ενώ το 60% μείωσε την ένταση του ροχαλητού. Πιο συγκεκριμένα, οι ασκήσεις είναι οι εξής:

• Ανυψώνουμε την υπερώα και τον σταφυλίτη με ταυτόχρονη και παρατεταμένη επιφώνηση του «Α»
• Ακουμπάμε τη γλώσσα στον ουρανίσκο, πιέζοντάς την προς τα μέσα
• Πιέζουμε την άκρη της γλώσσας στον ουρανίσκο γλιστρώντας την παράλληλα προς τα πίσω
• Πιέζουμε τη βάση της γλώσσας στο έδαφος του στόματος και ταυτόχρονα ακουμπάμε με την άκρη της γλώσσας την εσωτερική πλευρά των κάτω δοντιών

Βεβαίως , θα πρέπει να τονιστεί πως αν υπάρχει διαγνωσμένο σύνδρομο υπνικής άπνοιας και δεν πρόκειται για απλό , αθώο ροχαλητό ( δηλαδή χωρίς αξιόλογες παθολογικές συνέπειες) η θεραπεία δεν βασίζεται σε αυτές τις απλές τεχνικές αλλά χρειάζεται εφαρμογή ειδικών συσκευών για την άρση των απνοιών και των συνεπειών τους.

Εάν διαγνωστεί  λοιπόν  υπνικη απνοια, είναι δεδομένο ότι θα πρέπει να υπάρξει συνδυασμός θεραπειών. Έτσι, καθοριστικός παράγοντας παραμένει και σε αυτή την περίπτωση η αλλαγή του τρόπου ζωής του ασθενούς, η απώλεια βάρους εάν είναι παχύσαρκος και η προσαρμογή των διατροφικών του συνηθειών εάν αυτό είναι απαραίτητο. Σε περίπτωση που το πρόβλημα βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, γίνεται χρήση συσκευών θετικής πίεσης (CPAP ή BiPAP), οι οποίες τοποθετούνται στο κρεβάτι του ασθενούς και διαθέτουν ειδική μάσκα που τοποθετείται στο πρόσωπο του ασθενούς (στόμα, μύτη ή και στα δύο) παρέχοντας τον αέρα του δωματίου σε αυξημένη πίεση.

Στις μέτριας βαρύτητας περιπτώσεις, λύση μπορούν να προσφέρουν και κάποιες χειρουργικές επεμβάσεις. Όπως είδαμε η φαρυγγοπλαστική και η χειρουργική στην μύτη στην επιγλωττίδα, τη ρίζα της γλώσσας μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή. Σε πολλές περιπτώσεις όμως, η υπνικη απνοια μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας εκτεταμένης στένωσης του αεραγωγού που ξεκινά από τη μύτη και καταλήγει μέχρι πίσω από την γλώσσα. Μια μεμονωμένη λοιπόν ρινοπλαστική δεν εγγυάται λύση στο πρόβλημα, αφού παρά την βελτίωση στην αναπνοή, οι άπνοιες μπορούν να συνεχιστούν!

Τέλος η εφαρμογή ενδοστοματικών προθέσεων κατά τον ύπνο, με καθοδήγηση από εξειδικευμένους ορθοδοντικούς  , ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ανατομικών διαταραχών της κάτω γνάθου (μικρογναθία , οπισθογναθία) μπορεί να βοηθήσουν τον ασθενή κρατώντας ανοιχτούς τους ανώτερους αεραγωγούς.

Το ροχαλητο είναι ένα πρόβλημα σημαντικό που επηρεάζει άμεσα την ποιότητα ζωής μας και μπορεί να αποβεί , όταν υποκρύπτει σοβαρές παθολογικές καταστάσεις ,μέχρι και μοιραία για τον ασθενή, ωστόσο σήμερα υπάρχουν όλα τα σύγχρονα εργαλεία στην επιστήμη που μας επιτρέπουν να το αντιμετωπίσουμε. Θα πρέπει πάνω από όλα να γίνει έγκαιρη διάγνωση προκειμένου να προβούμε στη ριζική του αντιμετώπιση και θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι το ροχαλητο δεν είναι μια σταθερή κατάσταση, διότι μπορεί να εξελιχθεί σε μια πολύ επιβαρυντική πάθηση για τον ασθενή, την αποφρακτική υπνικη απνοια. 

Οι διαταραχές του ύπνου και πώς αντιμετωπίζονται

Είναι πλέον σαφές στην επιστημονική κοινότητα πως μια από τις επιτακτικές προϋποθέσεις για το «ευ ζην» και για μια ισορροπημένη λειτουργία όλων των συστημάτων του οργανισμού είναι ο ήρεμος, επαρκής και αναζωογονητικός ύπνος.

Ο φυσιολογικός ύπνος ξεκουράζει και ισορροπεί όλα τα συστήματα και κυρίως το νευρομυϊκό και το καρδιαγγειακό, και παράλληλα επιτρέπει την εμπέδωση της μνήμης και την «επιδιόρθωση» των λειτουργιών του εγκεφάλου. Η φυσιολογική εναλλαγή των σταδίων του ύπνου (REM-ονειρικός ύπνος και στάδια 1,2 και 3 non -REM) είναι αναγκαία για έναν αναζωογονητικό ύπνο. Μήπως λοιπόν ήρθε ο καιρός να δώσουμε στον ύπνο μας και τις διαταραχές του τη σημασία που τους αξίζει;

Ο σύγχρονος άνθρωπος πολύ συχνά υποφέρει από διαταραγμένο ύπνο, είτε με τη μορφή της αϋπνίας ή με τη μορφή των διαταραχών της αναπνοής στον ύπνο, δηλαδή των διαφόρων μορφών υπνικής άπνοιας που κατακερματίζουν τον ύπνο. Επίσης, οι κινητικές διαταραχές στον ύπνο (τινάγματα, περιοδικές κινήσεις άκρων κλπ) και άλλα σύνδρομα προκαλούν ημερήσια υπνηλία.

Ιδιαίτερα το σύνδρομο υπνικής άπνοιας μπορεί να αφορά στο 4-6% των ενηλίκων και χαρακτηρίζεται από νυχτερινά συμπτώματα (βαρύ ροχαλητό με παύσεις, ξυπνήματα με αίσθημα πνιγμονής, νυκτουρία) αλλά και ημερήσια συμπτώματα (υπνηλία, πρωινούς πονοκεφάλους και «βαρύ κεφάλι», χαμηλές πνευματικές επιδόσεις προσοχής, μνήμης ή συγκέντρωσης). Σύμπτωμα της κατάστασης αυτής μπορεί να είναι και η έλλειψη σεξουαλικού ενδιαφέροντος ή και η στυτική δυσλειτουργία.

Ο ήρεμος, επαρκής και αναζωογονητικός ύπνος δεν είναι είδος πολυτελείας αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για υγεία και ποιότητα ζωής

Άτομα που πάσχουν από υπέρταση (δύσκολα ρυθμιζόμενη), αρρυθμίες (κολπική μαρμαρυγή), χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια αλλά και νευρολογικές καταστάσεις (νόσος Parkinson, ισχαιμική εγκεφαλοπάθεια, άνοια) όταν παρουσιάζουν κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα έχουν μεγάλη πιθανότητα να υποφέρουν από διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο και να μην το γνωρίζουν! Εφόσον είναι υπέρβαροι ή και καπνιστές, οι πιθανότητες για υπνική άπνοια αυξάνονται ακόμη περισσότερο.

Οι επιπτώσεις της υπνικής άπνοιας επιφέρουν αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο (έμφραγμα, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, υπερτασική κρίση κλπ), κίνδυνο εμπλοκής σε τροχαία ατυχήματα λόγω υπνηλίας, αλλά και προβλήματα στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή του ατόμου που υποφέρει από χρόνια κόπωση, υπνηλία ή και κατάθλιψη λόγω της κακής ποιότητας ύπνου.

Στους ασθενείς με χρόνιες πνευμονοπάθειες ή καρδιακή ανεπάρκεια, η ύπαρξη συνδρόμου υπνικής άπνοιας που δεν θεραπεύεται προκαλεί επιδείνωση της ήδη κακής οξυγόνωσης και επιτάχυνση της έκπτωσης της καρδιακής ή πνευμονικής λειτουργίας.

Για την έγκαιρη ανίχνευση των ασθενών αυτών, έχουν αναπτυχθεί χρήσιμα ερωτηματολόγια που προβλέπουν την πιθανότητα να πάσχεις από σύνδρομο υπνικής άπνοιας, όπως το «Stop-Bang» της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας.

Η υπνική άπνοια αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με χρήση συσκευών μέσω μάσκας στο πρόσωπο που προστατεύουν από την απόφραξη των αεραγωγών, ή με ενδοστοματικές συσκευές που βελτιώνουν το εύρος του αεραγωγού ή και με ΩΡΛ επέμβαση ανάλογα με τις ενδείξεις σε κάθε ασθενή. Φυσικά, παράγοντες που επιτείνουν το πρόβλημα (παχυσαρκία, κάπνισμα, κακές συνήθειες ύπνου, κατανάλωση αλκοόλ, έκθεση σε οθόνες με μπλε φως, ανεπαρκής χρόνος ύπνου λόγω υποχρεώσεων κ.ά.) θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια να απομακρυνθούν ή έστω να βελτιωθούν.   

Για την αϋπνία συνιστώμενη θεραπευτική αντιμετώπιση θεωρείται η γνωσιακή/συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, καθώς το όφελος των υπνωτικών χαπιών είναι περιορισμένο τόσο σε διάρκεια όσο και σε αποτελεσματικότητα.

Στις άλλες διαταραχές ύπνου (παραϋπνίες, υπερυπνίες, κινητικές διαταραχές κ.ά) υπάρχουν φαρμακευτικές θεραπείες που θα επιλεγούν προσεκτικά από τον ειδικό γιατρό.

Αν λοιπόν αναγνωρίζεις κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα, απευθύνσου άμεσα σε ειδικό ιατρείο μελέτης ύπνου. Ο ειδικός γιατρός θα σε καθοδηγήσει τόσο στη διάγνωση όσο και στην αντιμετώπιση μιας κατάστασης ύπουλης που μπορεί να σε …πιάσει στον ύπνο!