ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗ

Σπιρομέτρηση:

Ο σύμμαχος των Πνευμόνων μας

Η σπιρομέτρηση είναι αναμφίβολα η απλούστερη αλλά και πιο συνήθης ιατρική εξέταση που γίνεται από τους πνευμονολόγους και η οποία δίνει σημαντικές πληροφορίες για τους πνεύμονες αλλά και για την αναπνευστική λειτουργία γενικότερα. Κατά την εξέταση αυτή, μπορεί να αξιολογηθεί εργαστηριακά η ροή του αέρα που υπάρχει στους πνεύμονες και μας δίνει πολύτιμα στοιχεία για την διάγνωση χρόνιων και πολύ σημαντικών ασθενειών όπως το ασθμα και η Χρονια Αποφρακτικη Πνευμονοπαθεια (ΧΑΠ).

Σπιρομέτρηση: ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ

Η σπιρομέτρηση απευθύνεται σε μια μεγάλη ομάδα πιθανών ασθενών οι οποίοι μπορεί να παρουσιάζουν ποικίλα συμπτώματα όπως:

• Σε άτομα που είναι καπνιστές για έλεγχο προληπτικής φύσεως
• Άτομα με επίμονο και συνεχή βήχα
• Άτομα με προβλήματα αναπνοής κατά τη διάρκεια μιας δραστηριότητας (περπάτημα, τρέξιμο, άθληση, ανέβασμα σκάλας κ.ο.κ.)
• Σε ασθενείς κάθε ηλικιακής ομάδας (παιδιά, έφηβους και ενήλικες) που πάσχουν από κάποιας μορφής αλλεργίας εποχικής ή μόνιμης
• Ασθενείς – πάσχοντες από χρόνια νοσήματα του αναπνευστικού που χρειάζονται έλεγχο της κατάστασης στην οποία βρίσκονται
• Άτομα με επεισόδια συριγμού, δύσπνοιας ή γενικότερη δυσκολία στην αναπνοή τους
• Σε ασθενείς που χρειάζονται προεγχειρητικό έλεγχο πριν από μια επέμβαση
• Επαγγελματίες που ασχολούνται σε εργασιακά περιβάλλοντα που μπορεί να τους προκαλέσουν επαγγελματικό άσθμα (π.χ. ξυλουργικά και μεταλλουργικά επαγγέλματα, χημική βιομηχανία, νοσοκομειακός κλάδος, κομμωτές και συναφή επαγγέλματα)

Σπιρομέτρηση: ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Ο E. Kentishείναι ο πατέρας των σπιρομέτρων αφού ήδη από το 1814 κατασκεύασε μια συσκευή που την ονόμασε πνευμονόμετρο, σαν μια πρώτη προσπάθεια να υπολογίσει την επίδραση των νοσημάτων στον πνευμονικό όγκο. Τριάντα χρόνια μετά, ο JohnHutchinson δημοσίευσε τη μελέτη του επί της χρήσεως ενός ανεστραμμένου κώδωνος, εμβαπτισμένου σε δοχείο με νερό, για τη μέτρηση της ζωτικής χωρητικότητας. Ήταν εκείνος που δημιούργησε τις πρώτες εξισώσεις προσομοίωσης της ζωτικής χωρητικότητας με βάση το φύλο, το ύψος και την ηλικία του εξεταζομένου και κατάφερε να διακρίνει την απόκλιση από προβλεπόμενες τιμές των μετρήσεων των ασθενών του. Με τα χρόνια βεβαίως και με την ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, τα σπιρόμετρα έγιναν εξελιγμένες συσκευές και αποτελούν κρίσιμα εργαλεία στα χέρια ενός πνευμονολόγου .

Σπιρομέτρηση: ΤΥΠΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ

Τα σπιρόμετρα διακρίνονται σε πολλά είδη από τεχνικής απόψεως: υπάρχουν σπιρόμετρα ξηρά, τύπου φυσητήρα, εμβαπτιζόμενου κώδωνος, με αισθητήρες υπερήχων, περιδυνίσεως (rotorspirometer), θερμικά ανεμόμετρα, τουρμπίνας, πνευμοταχόμετρα κ.ο.κ. Τυπολογικά και από άποψης λειτουργίας οι κατηγορίες είναι δύο: τα πρωτογενώς ογκομετρικά σπιρόμετρα και τα πρωτογενώς ροομετρικά σπιρόμετρα. Στα πρώτα, υπολογίζεται ο όγκος αέρα που μετακινείται από ή προς τους πνεύμονες. Η ροή υπό την οποία γίνεται η μετακίνηση υπολογίζεται έμμεσα, ως χρονική παράγωγος του μετρηθέντος (σε λίτρα). Σε μερικούς τύπους ογκομετρικών σπιρομέτρων η ταχύτητα ροής μπορεί να υπολογιστεί με μέτρηση επί του γραφικού ίχνους της μετακινήσεως της γραφίδας του σπιρομέτρου, κατά την αναπνευστική δοκιμασία. Εναλλακτικά, η ροή μπορεί να υπολογισθεί και με ηλεκτρονικά κυκλώματα που συνδέονται με το σπιρόμετρο, μέθοδος που πλέον επικρατεί χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας. Με τα πρωτογενώς ροομετρικά σπιρόμετρα μετριέται η ροή του εισπνεόμενου ή εκπνεόμενου αέρα. Ο όγκος μετριέται εμμέσως με συγκεκριμένες μεθόδους ηλεκτρονικής ολοκληρώσεως του σήματος της ροής.

Πρόκειται για πολύ πολύπλοκες μετρήσεις που απαιτούν ακριβείς υπολογισμούς καθώς η ροή του αέρα που εισπνέεται ή εκπνέεται σε έναν ολοκληρωμένο αναπνευστικό κύκλο, μεταβάλλεται συνεχώς και πολύ γρήγορα.

Προκειμένου να εξασφαλίζουν αξιόπιστες μετρήσεις, υπάρχουν μια σειρά από προδιαγραφές που θα πρέπει να ικανοποιούνται από ένα σπιρόμετρο:

• Να μετρά την ζωτική χωρητικότητα
• Να μετράει όγκο με ακρίβεια κατ’ ελάχιστον στο διάστημα ±3% ή 50 ml 
• Να μετράει όγκο τουλάχιστον 8 λίτρων
• Να έχει την ικανότητα να συγκεντρώνει όγκους αέρα για τουλάχιστον 30 δευτερόλεπτα
• Να μετράει όγκους αέρα, μετακινούμενους με ροές, από 0-14 λίτρα το δευτερόλεπτο και παράλληλα θα πρέπει στο διάστημα αυτό η μέτρηση της ροής να είναι γραμμική.
• Η αντίσταση στη ροή πρέπει να είναι μικρότερη των 1.5 cmH­₂O/l/sec, υπό ροή 14 λίτρων ανά δευτερόλεπτο.
• Η έναρξη της δοκιμασίας πρέπει να επισημαίνεται με τη μέθοδο της ανάδρομης προβολής

Σπιρομέτρηση: Η ΕΞΕΤΑΣΗ

Ο πνευμονολόγος σας, είναι ο γιατρός εκείνος που χειρίζεται την πολύτιμη αυτή συσκευή και μπορεί να καθοδηγήσει τον ασθενή στην σωστή εκτέλεση της εξέτασης. Οι συσκευές για σπιρομέτρηση ποικίλουν αλλά γενικά περιλαμβάνουν έναν σωλήνα με επιστόμιο που συνδέεται με τη συσκευή που εμφανίζει ακριβή στοιχεία, τα οποία ακολούθως ο γιατρός αναλύει και επεξεργάζεται.

Ο εξεταζόμενος ακολουθεί μια τυπική, εύκολη και καθόλα ανώδυνη διαδικασία, η οποία είναι ωστόσο απολύτως απαραίτητη για τον ακριβή έλεγχο του αναπνευστικού μας συστήματος. Πιο συγκεκριμένα, ο ασθενής τοποθετεί σφιχτά τα χείλη του γύρω από το επιστόμιο του σπιρόμετρου και ακολούθως εισπνέει βαθιά, φυσάει δυνατά και σε σύντομο χρόνο τον αέρα που έχει εισπνεύσει και τέλος πρέπει να συνεχίσει να φυσάει μέχρι το άδειασμα των πνευμόνων του (συνήθως για έξι δευτερόλεπτα). Προκειμένου τα αποτελέσματα να είναι επαρκή, η διαδικασία επαναλαμβάνεται δύο με τρεις φορές ώστε να επιβεβαιώνεται η εγκυρότητά τους.

Σπιρομέτρηση: ΒΑΘΜΟΝΟΜΗΣΗ

Υπάρχουν δύο εκδοχές βαθμονομήσεως, της μεταβολής όγκου και των δυναμικών μεταβολών. Η πρώτη εκδοχή υλοποιείται εύκολα και συνήθως διενεργείται κατά την κατασκευή του σπιρομέτρου και πραγματοποιείται με ένα σπιρόμετρο αναφοράς. Η δυναμική δοκιμασία βαθμονομήσεως ωστόσο είναι δύσκολη. Έχουν από τη μία πλευρά υποδειχθεί κάποια πρότυπα βαθμονομήσεως από διάφορες ερευνητικές πηγές και ιατρικές εταιρείες, αλλά δεν έχει συμφωνηθεί κάποιος ενιαίος τρόπος ελέγχου τους και αυτό γιατί εντοπίζονται σοβαρά πρακτικά και λογιστικά προβλήματα. Σαν πιο τυπικό παράδειγμα να αναφέρουμε ότι  σε καταγραφή βίαιης εκπνοής εξεταζόμενου, παρατηρείται συντελεστής διακυμάνσεως των αποτελεσμάτων των δοκιμασιών ±3% ή και παραπάνω για τον FEV1.Αυτό σημαίνει πως είναι δύσκολο να προσομοιωθεί ο τύπος της βίαιης εκπνοής ώστε να είναι συγκρίσιμη η τεχνική απεικόνισή του από τη συσκευή.

Σπιρομέτρηση: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Το σπιρόμετρο συνδέεται με ηλεκτρονικό υπολογιστή και μεταφέρει τα δεδομένα όχι μόνο σε απλές αριθμητικές τιμές αλλά και σε μορφή γραφήματος, που ονομάζουμε καμπύλη ροής όγκου. Τα παραπάνω τα συγκρίνουμε με τις φυσιολογικές τιμές που υπάρχουν και οι οποίες είναι ανάλογες με την φυλή, το ύψος, την ηλικία και το φύλο του εξεταζόμενου. Οι σημαντικότερες τιμές που μετρά ο πνευμονολόγος είναι η FEV1, που είναι η ποσότητα αέρα που φυσάμε το πρώτο δευτερόλεπτο και η FVC, που είναι η συνολική ποσότητα αέρα που φυσάμε. Εάν υπάρχει σημαντική απόκλιση των παραπάνω από τις φυσιολογικές τιμές, μπορούμε να διαγνώσουμε κυρίως αν υπάρχει στένωση στους αεραγωγούς του εξεταζόμενου ή αν υπάρχει άλλη διαταραχή του αερισμού , όπως η περιοριστικη, η υποδυναμική  ή ακόμα και αν υπάρχει ένδειξη απόφραξης των αεραγωγών , μεταβλητή ή σταθερή.

Εάν τα αποτελέσματα δεν είναι φυσιολογικά, απαιτείται η επανάληψη τους μέσα σε χρονικό διάστημα δέκα με δεκαπέντε λεπτών και αφού ο εξεταζόμενος έχει λάβει μια εισπνοή ενός φαρμάκου. Αυτό μας βοηθά τον πνευμονολόγο να διαπιστώσει αν η βλάβη στους πνεύμονες του εξεταζόμενου είναι αναστρέψιμη και κατά πόσο η χορήγηση ενός φαρμάκου θα βοηθήσει την αναπνοή του. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική διαδικασία καθότι σε αυτό το στάδιο παρέχονται πολύτιμες πληροφορίες για το εάν ο εξεταζόμενος πάσχει από ασθένειες όπως ασθμα ή Χρονια Αποφρακτικη Πνευμονοπαθεια (ΧΑΠ).

Ακόμη και στην περίπτωση ένδειξης φυσιολογικών τιμών και παρά τις πολύτιμες πληροφορίες που παίρνει ο πνευμονολόγος από την σπιρομέτρηση, η εξέταση δεν είναι η μοναδική που πρέπει να γίνει. Και αυτό γιατί ο εξεταζόμενος με συμπτώματα άσθματος μπορεί τη δεδομένη στιγμή της εξέτασης με σπιρομέτρηση να παρουσιάσει φυσιολογικά αποτελέσματα, οπότε θα πρέπει να εξετάζεται τακτικά ή , αν το κρίνει ο πνευμονολόγος του να υποβληθεί σε περαιτέρω έλεγχο ( δοκιμασία πρόκλησης , εκπνεόμενο NO και ,βέβαια , απεικονιστικές ή αιματολογικές εξετάσεις) .Τακτικά θα πρέπει να εξετάζονται και οι καπνιστές, ειδικά μετά το 40^ο έτος της ηλικίας τους διότι με την συνέχιση του καπνίσματος, αποτελούν την μεγαλύτερη ομάδα κινδύνου ως προς την εμφάνιση Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας.

Ανακεφαλαιώνοντας, θα πρέπει να υπερτονίσουμε ότι η σπιρομέτρηση αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια του πνευμονολόγου για την πρόληψη και αντιμετώπιση σημαντικών ασθενειών που σχετίζονται με τον πνεύμονα και για το αναπνευστικό σύστημα γενικότερα. Η σπιρομέτρηση είναι μια εξέταση εξαιρετικά απλή, σύντομη και εύκολη για τον εξεταζόμενο και όλες οι μελέτες έχουν αποδείξει ότι η τακτική πραγματοποίηση της τόσο προληπτικά όσο και από άτομα που πάσχουν, βοηθά στην πρόληψη μιας σειράς επικίνδυνων παθήσεων αλλά και στον έλεγχό τους.